تعریف سایبان
یک نوع شیوه نوین تولید در کشاورزی می‌باشد که با استفاده از پوشش‌های خاصی(از قبیل سایه انداز‌ها، توریهای ضد تگرگ، توریهای ضد حشرات، پوشش‌های باد شکن و… )نسبت به کنترل یک یا چند عامل از عوامل محیطی زنده و غیر زنده مؤثر در تولید محصولات کشاورزی و باغبانی، باعث جلوگیری از تبخیر و تعرق وکاهش مصرف آب و جلوگیری از ایجاد خسارت و در نتیجه افزایش کمی و کیفی محصول می‌گردد. سایبان در باغبانی در کنار کشت‌های گلخانه‌ای و زیر مجموعه باغبانی محافظت شده طبقه‌بندی می‌گردد و متشکل از یک سازه ( ستون‌ها، بست‌ها، گیره‌ها و کابل‌ها ) و پوشش توری می‌باشد که بر اساس منطقه، نوع کاربری و هدف کاربرد، طراحی و تیپ‌های مختلفی را شامل می‌گردد.
توری
سایبان پوششی است که برای محافظت از محصولات، درختان، دام و طیور و حتی تجهیزات، ساختمان‌ها و خودرو‌ها در زمان پارک، از سرما، شدت تابش نور خورشید، بارش باران و تگرگ و برف و کاهش هجوم آفات استفاده می‌شود. افزایش راندمان و کیفیت و جمع‌آوری محصولات، بهره وری و صرفه‌جویی در مصرف آب و ارتقای فناوری از نتایج استفاده از سایبان در باغ‌ها است.
با اجرای سایبان در باغ‌ها و مزارع کیفیت محصولات ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش خواهد یافت. سایبان می‌تواند در تمام باغ‌ها با محصولات متفاوت و در مناطق مختلف کشور مورد استفاده قرار گیرد. در استان‌هایی که احتمال خطر آفتاب سوختگی محصولات به دلیل افزایش دما، کاهش کیفیت به دلیل هجوم آفات، صدمات به درختان و محصولات به دلیل ریزش برف و باران وجود دارد اجرای این طرح در اولویت است در برخی استان‌ها باغات آن‌ها بیشترین خسارات را به دلیل شرایط جوی و آفات متحمل می‌شوند که با استفاده از سایبان می‌توان از این خسارات در باغ‌های این استان‌ها کاست.
سایبان پوششی است که برای محافظت از محصولات، درختان، دام و طیور و حتی تجهیزات، ساختمان‌ها و خودرو‌ها در زمان پارک، از سرما، شدت تابش نور خورشید، بارش باران و تگرگ و برف و کاهش هجوم آفات استفاده می‌شود.
به عنوان مثال طرح استفاده از سایبان در باغ‌های مرکبات فارس و در باغ‌های محصولات سردسیری خراسان رضوی اجرا شده است و این طرح همچنان در حال توسعه درکشور است. دستورالعمل فنی این طرح تهیه و به استان‌ها ارسال شده است و در این دستورالعمل ترویج و آموزش به باغداران، تسهیلات بانکی مورد نیاز برای اجرای طرح و روند اداری لازم برای مراحل اجرا طرح دیده شده است.
نمونه‌ای از توری سایبان که جهت محافظت از سرما نصب شده است.
با توجه به چالش‌های پیش رو شامل: خشکسالی و تغییر اقلیم، فرسایش بستر کاشت، عوامل خسارتزا، تولید محصول سالم و توسعه روز افزون ارقام ویژه محصولات باغی، توسعه کشت محافظت شده نیز گریز ناپذیر است و در بسیاری از کشورهایی که با چالش‌های ذکر شده دست و پنجه نرم می‌کنند بهره‌گیری از روش‌های گوناگون تولید محصولات به روش محافظت شده به سرعت در حال گسترش است و از آنجا که کشور عزیز ما نیز با بحرانهای خشکسالی و تغییر اقلیم و …. درگیر می‌باشد، جایگزینی کشت محافظت شده از راه‌های گذر از این بحرانها به حساب می‌آید.
یکی از روش‌های کشت محافظت شده نیز روش کشت در توری خانه‌ها، سایبان‌ها و مانند اینهاست. این روش کشت را می‌توان برای تولید اغلب محصولات باغی از جمله انواع میوه‌ها، نشاها، سبزی‌ها و انواع جالیز در مناطق گرم یا معتدل گرم مورد بهره برداری قرار داد.
انواع مختلف سایبان ها بر اساس هدف و کاربرد:
توری سایبان گلخانه ها:
پرکاربردترین و سنتی‌ترین استفاده شبکه پلاستیکی توری سایبان جهت استفاده بر روی گلخانه‌ها می‌باشد به این منظور گلخانه دار با استفاده از نصب این توری بر روی گلخانه نور مناسب را جهت حفظت از محصولاتی که در گلخانه پرورش می‌دهد تنظیم می‌کند.
با توجه به درصد تراکم توری پلاستیکی و سبک بودن آن می‌توان نور دلخواه را در مناطق مختلف کشور بر مبنای شدت تابش آفتاب و نور مورد نیاز گیاهان و محصولات تنظیم نمود. عمر نسبتاً بالا، شرایط تنظیم نور مورد نیاز و هزینه پایین توری سایبان نسبت به سایبان‌های دیگرکاربرد این شبکه توری را درکشور بشدت افزایش داده و نیاز کشاورزان را برطرف نموده است.
توری کاهش تبخیر و تعرق محصولات:
استفاده دیگر از توری سایبان در مناطق دارای تابش بالا که درعین حال مزیت کشت و تولید محصولات باغی را نیز دارد استفاده می‌شود، از مزایای کاربرد آن‌ها می‌توان به کاهش تبخیر و تعرق از سطح محصول و خاک، کاهش مصرف آب، کاهش خسارت آفتاب سوختگی، افزایش کیفیت و بازار پسندی میوه اشاره کرد. سایبان‌ها با کاربری کاهش نور ( شدت تابش) با ضریب تخلخل (mesh) سایه‌اندازی ۳۰%، ۵۰%، ۶۵%، ۸۰% و ۹۰% استفاده می‌شوند که درصد سایه‌اندازی بر اساس نوع محصول و عرض جغرافیایی منطقه انتخاب می‌گردد.
جلوگیری از تبخیر آب تنها در زمین‌های کشاورزی نیست، استخر‌ها ذخیره‌سازی آب یکی از حیاتی‌ترین روش‌های کشاورزی در مناطق خشک محسوب می‌شود. حفظ آب موجود این استخر‌ها در مواجهه با تابش شدید آفتاب حیاتی است. استفاده از توری سایبان پر تراکم یکی از مؤثرترین روش‌های ایجاد سایه بر روی استخرهای کشاورزی است. ایجاد سایه و جلوگیری از تابش مستقیم نور خورشید و کاهش میزان تبخیر سطحی به مقدار زیاد، جلوگیری از رشد جلبک در سطح و کف استخر، حفاظت از ورود خس و خاشاک و اجسام خارجی به داخل آب استخر، جلوگیری از ورود پرندگان و سایر حیوانات به داخل استخر حفظ پوشش کف استخر در فصل‌هایی که استخر خالی از آب و در معرض تابش آفتاب است از ویژگی‌های این پوشش است.
توری ضد تگرگ و باران شدید
هر ساله در باغها‌ها‌های مناطق مختلف دنیا مقادیر قابل توجهی میوه ( یا شکوفه ) به دلیل بارش تگرگهای بهاره نابود شده و خسارتهای مالی فراوانی را به باغداران تحمیل می‌کنند که گاها غیر قابل برگشت هستند. توریهای پلاستیکی منو تیپ و یا منوفیلامنت (سایه بان ها) درکنار سایر تمهیدات می‌توانند به میزان قابل توجهی از خسارتهای اینچنینی بکاهند. سایز و روش نصب توریهای ضد تگرگ قدری متفاوت از سایه بان‌ها هستند که بسته به وضعیت منطقه طراحی می‌گردند.
توری شبکه بادشکن
استفاده از توری‌ها سایبان، توری منو تیپ و یا منوفیلامنت بصورت دیواره‌ای یا پوشش شیروانی می‌تواند در کنترل باد شدید و گرد غبار مؤثر باشد. وزش باد‌های دایمی، تند باد‌ها و گرد و خاک، علاوه بر افزایش شدید تبخیر و تعرق و مصرف آب می‌تواند موجب ریزش گل و میوه، کاهش کیفیت و بازار پسندی محصولات گردد. لذا بکارگیری این تیپ از سایبان‌ها نقش قابل توجهی در محافظت باغ‌های مناطق باد خیز ( باد‌های بهاره و تابستانه) دارد؛ طراحی و نصب این سازه بر اساس اندازه و ابعاد باغ، جهت و سرعت وزش باد و تیپ درختان مورد محافظت، متفاوت خواهد بود.
توری سایبان محافظ حمله پرندگان و حشرات
خسارات ناشی از پرندگان در باغ‌ها و مزارع سبزی در برخی موارد از خسارات ناشی از سایر عوامل طبیعی هم بیشتر است و استفاده از توری‌ها ( سایبان‌ها ) می‌تواند تا ۱۰۰ درصد این خسارت‌ها را کنترل نماید.
با استفاده از توری‌ها در حافظت ارگانیک از درختان و محصولات، از ایجاد سرو صدای زیادی و استفاده از سموم و…. در مقایسه با روش‌های سنتی مقابله با پرندگان و حشرات جلوگیری به عمل می‌آید. با استفاده از توری پلاستیکی کم تراکم که دارای وزن کمی هم می‌باشد، علاوه بر جلوگیری از نفوذ پرنده به داخل درخت از تابش بیش از حد نور نیز جلوگیری شده و با توجه به اینکه با توجه به وزن کم توری‌ها نیازی به سازه نصب ندارد بسیار مقرون به صرفه است.
توری سایبان برای پوشش دامداری و پرورش طیور، پارکینگ‌ها، تجهیزات و مصارف خانگی:
در هر نقطه‌ایی که مصرف‌کنندگان احتیاج به میزان نور خاصی باشند با توجه به تراکم مختلفی که به این منظور طراحی شده است می‌توانند از این شبکه‌های توری استفاده نمایند. یکی از پرکاربردترین این توری در پارکینگ خودرو است، نصب سریع و جابجایی آسان و هزینه بسیار کم درمقایسه با تجهیزات ثابت ایجاد سایه، از مزیت‌های این شبکه است. ایجاد سایه خنک در باغچه، پشت بام یا حیات خانه‌ها با توجه به گرما و تابش شدید از کاربرد‌های عالی شبکه توری سایبان می‌باشد. تابستان گرم برای افراد و گیاهان زیر پوشش سایه ایجاد شده دلنشین خواهد بود.
گاهی اوقات تجهیزات صنعتی یا خنک‌کننده‌هایی مانند کولر در گرمای تابستان نیاز به سایه برای کارکرد بهتر دارند استفاده از پرتراکمترین توری سایبان می‌تواند کمک زیادی به کاهش مصرف انرژی و خنک نگهداشتن تجهیزات کند.
دراکثر مناطقی که دامداری‌های سنتی و مدرن در کشور ما فعالیت دارند در طول ماه‌های زیادی از سال تابش آفتاب شدید باعث بروز تنش دمایی برای دام‌ها می‌گردد یکی از راحتترین روش‌ها برای خنک نگهداشتن قسمت‌های رو باز دامداری‌ها استفاده از توری سایبان است.
